આ વર્ષે અમારી શાળામાં આઠમું ધોરણ ઉમેરાયું અને સાથે પરિવારમાં ૩૫ સભ્યો પણ.
આ નવા સભ્યો આમ તો અમારા ગામના જ. પણ, મૂળ ગામથી થોડે દુર, ખેતરો વચ્ચે, નિતાંત કુદરતમાં જીવતાં પરા વિસ્તારમાંથી આવતા બાળકો.
ચિખોદ્રા અને પરા ભલે એક ગામ ગણાય, ચોખ્ખો ફર્ક દેખાય કેટલીક બાબતોમાં.
ગામડા અને શહેર જેવો ફર્ક છોકરીઓના વર્તનમાં પ્રગટે.
પરાની છોકરી પ્રમાણમાં ઉઘાડભર્યું વ્યક્તિત્વ,એવું ખુલ્લાપણું અમારી છોકરીઓમાં ઓછું.
એટલા સુક્ષ્મ ભેદ કે અહીં તે કેવી રીતે મુકવા એમાં મુંઝાઉં છું.
વારુ,
ગયે અઠવાડિયે જીગીષાની આગેવાની હેઠળ ‘જૂની’ વિધાર્થીનીઓએ ફરિયાદ કરી : આ ‘નવી’ છોકરીઓ વર્ગ-શાળાના કામમાં સહકાર આપતી નથી.
તમે શિખવાડો. એમના દોસ્ત બનો. ધીમેથી ભળશે તેઓ.
બધું કરી જોયું. તમે એમને ‘બોલો’ તો કઈ થાય.
શનિવારે ઉપરોક્ત વાત થઇ હતી. શિક્ષક સમજી ગયાં કે ‘જૂની’ વિધાર્થીનીઓ શિક્ષક પાસે શું ‘બોલાવવાની’ અપેક્ષા રાખી રહી છે.
સોમવારે ‘જુનીઓ’ એ યાદ દેવડાવ્યું :બેન, પેલું બોલવાનું હતું તે !
આમ ‘બોલવામાં’ આવ્યું.
સાતમા ધોરણમાં આ શાળામાં ભણી ના હોય તેવી છોકરીઓ આંગળી ઊંચી કરે.
આંગળીઓ ઊંચી થઇ.
હવે, મારે તમને કેટલાંક પ્રશ્નો પૂછવા છે. માત્ર તમારે જ જવાબ આપવાના. તમે કયા ગામમાંથી આવો છો?
ચિખોદ્રા. (શિક્ષકને જવાબમાં પરાના નામની અપેક્ષા હતી.તમામ વિધાર્થીઓએ ચિખોદ્રા જવાબ આપ્યો.)
તમારી શાળાનું નામ શું?
જલાનગર/ગમોટપુરા/લક્ષ્મીપુરા.
ફરીથી પૂછું છું : તમારી શાળાનું નામ શું? (આ તબક્કે ‘જૂની’ વિધાર્થીનીઓના હોંઠ મલક્યા. તેઓ શિક્ષકની ટેવથી વાકેફ હતાં )
ફરી એ જ જવાબ.
જો એ જ જવાબ હોય તો મેં પ્રશ્ન ફરી કેમ પૂછ્યો? તો, આપણા વર્ગમાં હું ફરી એ જ પ્રશ્ન પૂછું તેનો અર્થ એમ થાય કે જવાબ આપવામાં કઈક વધુ વિચાર કરવાની જરૂર છે. ચાલો, ત્રીજી વાર : તમારી શાળાનું નામ શું?
તે વિદ્યાર્થીનીઓ આ રીતે ટેવાયેલી નહોતી. છતાં, એક છોકરીએ જવાબ આપ્યો : ચિખોદ્રા.
શિક્ષકે સ્પષ્ટીકરણ કર્યું કે ‘હાલ’ તેમની શાળાનું નામ શું એમ તેઓ પૂછી રહ્યાં છે.
તમને આ શાળામાં ફાવે છે? કોઈ મુશ્કેલી? ફરિયાદ?
ફાવે છે.(સ્મિત સાથે.)
તો, મને એમ કેમ લાગે છે કે તમને નથી ફાવતું?
...
આ શાળા તમારી પણ ખરી કે નહી?
હા.
પણ, તમારા વર્તનમાં તો એવું જણાતું નથી !
...
તમારા વર્તનમાં એવું શું ઉમેરાય કે જેથી અમને શિક્ષકોને લાગે કે આ શાળા તમારી અને તમે આ શાળાના છે?
આ ક્ષણે જે સ્મિત ફરક્યું એણે શિક્ષકને તો કહી દીધું કે મેળવણે દહીં જમાવવા માંડ્યું છે. પણ, એ મેળવણી વર્તનોમાં બોલકી રીતે વ્યક્ત થાય એ પણ જરૂરી છે.
તો, તમેં મને તમારા વર્તનથી જતાવો કે આ શાળા તમારી છે. એ માટે તમારે જે કઈ જાણવું હશે તે આ છોકરીઓ પાસેથી જાણો. તમારી જૂની શાળાની અમને વાતો કરો.
‘જુનીઓ’ થોડી નિરાશ તો થઇ પણ એમને ખબર છે કે એમના શિક્ષક આવા જ રસ્તા અપનાવશે. એટલે, જોડાઈ ગઈ ‘નવીઓ’ ને માર્ગદર્શન આપવામાં.
પ્રાર્થના સંમેલનમાં ‘આજનું ગુલાબ’ અને ‘આજનો દીપક’ હવે ગુજરાતની પ્રાથમિક શાળાઓમાં સ્વાભાવિક બાબત છે.
